درمان های جایگزین برای عصب کشی
دندان پوسیده به مرور موجب گسترش عفونت در دندانهای دیگر و محیط دهان میشود. گاهی دندان پوسیده بیش از اندازه دارای عفونت است و نمیتوان آن را درمان کرد. کشیدن دندان برای دندانهایی که بر اثر پوسیدگی کاملاً تخریب شدهاند، گزینه مناسبی خواهد بود. اما دندانهایی که کمتر پوسیده شدهاند، توسط روش عصب کشی مورد درمان قرار میگیرند. این روش دارای درمانهای جایگزینی است که بسته به شدت آسیب به دندانها برگزیده میشوند. درمان های جایگزین برای عصب کشی هر کدام به طریقی میتوانند دندانهای پوسیده بیمار را ترمیم نمایند.
پیشنهاد مطالعه: معرفی کامل “عصب کشی دندان” از مراحل تا هزینه و مراقبهای لازم
راهکارهای درمانی جایگزین عصب کشی
عصب کشی دندان میتواند راهی مناسب برای نگهداری و ترمیم دندانهای پوسیده باشد. این روش مزیتهای بسیار مفیدی دارد. دندانها دارای قسمت زندهای به نام پالپ هستند؛ این قسمت مسئولیت تغذیه دندان را برعهده دارد. پالپ علت درد دندان است و راهی جز تخلیه آن از مغز دندان وجود ندارد. دندانپزشک عصب کشی یا روت کانال را طی انجام فرآیندهای مشخصی، انجام میدهد و پالپ دندان را خارج میکند. آلوده شدن پالپ دندان در اثر شکستن دندان، سوراخ شدن دندان و فرآیندهای دندانپزشکی رخ میدهد.
عصب کشی طی مراحل بهخصوصی انجام میشود که شامل تخلیه پالپ دندان، پاکسازی کانالهای دندان و قرار دادن روکش هستند. دندانپزشک میبایست برای انجام هر مرحله در رعایت جزئیات دقت نماید. اگر عصب کشی بادقت انجام نشود موجب رشد دوباره باکتریها در داخل دندانها میشود. با وجود مزیتهایی که این روش دارد، برخی افراد بنا به دلایلی درمانهای جایگزین برای عصب کشی را ترجیح میدهند. راهکارهای درمانی جایگزین عصب کشی عبارتند از:
- جراحی برای درمان کانال ریشه
- کشیدن دندان
- ازون درمانی
- پالپوتومی
- اپیکواکتومی
- سرپوشگذاشتن مستقیم پالپ
- کاشت دندان
- پاکسازی عمیق
جراحی برای درمان کانال ریشه
جراحی برای درمان کانال ریشه با استخراج پالپ از مغز دندان صورت میگیرد. دندانپزشک برای انجام این کار ابتدا با ابزار مخصوص خود دندان مورد نظر را ایزوله میکند. درمان ریشه با ایجاد یک سوراخ در سطح دندان آغاز میشود. سوراخ ایجاد شده به دندانپزشک امکان دسترسی به پالپ دندان را میدهد. خارج کردن پالپ از مغز دندان، به ابزار ظریفی احتیاج دارد تا به بافت دندان آسیبی وارد نشود. پس از خارج کردن پالپ، نوبت به پاکسازی کانالهای دندان میرسد. کانالهای موجود در دندان پوسیده، باکتریهایی دارند که موجب گسترش عفونت و آلودگی میشوند.
برای جلوگیری از گسترش عفونت، دندانپزشک داخل کانالهای دندان را با محلولی پاکسازی میکند. پس از اتمام این مرحله، تمام آلودگیهای داخل آن از بین میروند و نوبت به پر کردن میرسد. کانالهای دندان خالی باقی نمیمانند و توسط یک ماده مخصوص پر میشوند. پر کردن داخل دندان به جلوگیری از نفوذ دوباره باکتریها، پس از جراحی برای درمان کانال ریشه کمک میکند. دندانپزشک برای اتمام این کار، قسمتهای از دست رفته دندان را ترمیم مینماید؛ برخی از دندانها احتیاج به پست و حتی روکش دارند تا استحکام خود را پس از جراحی حفظ کنند.
کشیدن دندان
دندانهایی که عفونت سراسر آنها را فراگرفته است را نمیتوان از طریق عصب کشی ترمیم نمود. این دندانها بر اثر آسیب شدید، استحکام خود را از دست دادهاند و نگهداری آنها سودی نخواهد داشت. دندانپزشک پس از معاینه اولیه، دندان آسیبدیده را شناسایی میکند؛ اگر دندان قابل ترمیم باشد، عصب کشی انجام میشود و در غیر این صورت دندان باید کشیده شود. اگر آسیبدیدگی دندان باعث لق شدن آن شده باشد، میتوان با فورسپس آن را از لثه جدا کرد؛ اما در صورتی که دندان، محکم در جای خود قرار داشته باشد، کشیدن آن به جراحی نیاز دارد.
دندانهایی که ریشهای مقاوم دارند، با جراحی کشیده میشوند؛ متخصص عصب کشی و جراح فک، کشیدن دندانها با این روش را برعهده دارد. جراح باتوجه به وضعیت بیمار، با برش در بافت دهان، دندان آسیبدیده را خارج میکند. برای جایگزینی دندان از دست رفته میتوان از راههای ایمپلنت، بریج و دنچر پارسیل استفاده کرد. ایمپلنت یا کاشت دندان، شامل دو قسمت اصلی پایه و تاج دندان میشود. این روش باعث میشود تا دندان بهطور مادامالعمر ماندگاری داشته باشد.
ازون درمانی
این روش درمان از ساختاری با سه اتم اکسیژن تشکیل میشود که قابلیتهای فراوانی دارند. قرار گرفتن سه اتم اکسیژن کنار یکدیگر، میتواند یک خاصیت میکروبزدایی قطعی را ایجاد کند. این روش را ازون درمانی میگویند که در دندانپزشکی نیز در از بین بردن باکتریها و عفونت از آن استفاده میشود. باکتریهایی که موجب پوسیدگی دندان میشوند، به مرور زمان عفونت بافت لثه را ایجاد میکنند. در این حین دندانپزشک برای جلوگیری از گسترش بیشتر عفونت، از ازون درمانی کمک میگیرد. از این درمان برای کنترل قارچ، ویروس و مخمر نیز استفاده میشود.
درمان با اتمهای اکسیژن، از آسیب به بافت لثه و ریشه دندانها جلوگیری میکند و باعث میشود دندانهای سالم، عاری از صدمه باقی بمانند. دندانپزشک از ازون درمانی استفاده میکند و قسمتهایی که پس از عصب کشی دندان آلوده باقی ماندند را ضدعفونی مینماید. بنابراین میتوان برای اطمینان از نابودی باکتریهای موجود در قسمت آلوده دهان، از این روش بهره گرفت.
پالپوتومی
در برخی مواقع پوسیدگی دندان باعث میشود تا قسمتی از پالپ دندان آلوده شود. در این حالت برخلاف پالپکتومی دندان، در کانال و ریشه هیچ تغییری ایجاد نمیشود. پالپوتومی یک پروسه دارد که از برداشتن قسمتی از پالپ دندان آغاز میشود. با این کار میتوان از آلوده شدن تمام قسمتهای پالپ جلوگیری نمود. پس از خارج کردن قسمتی از پالپ آلوده دندان، مادهای مخصوص را جایگزین آن میکنند. این ماده خاصیت ضدعفونیکننده دارد و پاکسازی دندان از باکتریها را تسهیل میبخشد. پس از اتمام این مراحل، روی دندان با روکش پر میشود تا از پالپ دندان محافظت کند.
قرار دادن روکش پس از پالپوتومی میتواند مقاومت از دست رفته دندان را باز گرداند. پالپوتومی برای کودکانی که دچار پوسیدگی دندان شدهاند، گزینه مناسبی است. دندانپزشکان برای اغلب کودکانی که دارای دندانهای شیری هستند نمیتوانند کاملاً عصب کشی را انجام دهند؛ زیرا آنها در سنین رشد هستند و اگر پالپ دندان خارج شود، رشد دندان نیز متوقف خواهد شد. البته این روش در بزرگسالان نیز تنها در مواقع اورژانسی انجام میشود.
اپیکواکتومی
اپیکواکتومی به نوعی جراحی نوک ریشه دندان بدون درد گفته میشود. این جراحی شامل برش قسمتی از لثه است که دسترسی جراح را به بافت آسیبدیده آسان مینماید. متخصص پس از برش بافت با ابزارهای ظریف خود قسمتی از بافت آسیبدیده را جدا کرده و خارج میکند. هدف از اپیکواکتومی جلوگیری از گسترش آلودگی در دهان است؛ بنابراین قسمتی از ریشه دندان را برش میدهند. پس از اتمام اپیکواکتومی، قسمت خارج شده را با موادی مخصوص پر میکنند و محل برش را با بخیه پیوند میدهند. بهبودی کامل بافت استخوانی در این روش، پس از چند ماه حاصل میگردد.
سرپوش گذاشتن مستقیم پالپ
شدت آسیب به پالپ دندان میتواند درجات متفاوتی را داشته باشد. گاهی آسیب به پالپ دندان جزئی است و گاهی آسیب به حدی شدت دارد که دندانپزشک سرپوشگذاشتن مستقیم پالپ را برای درمان بیمار انتخاب میکند. سرپوشگذاشتن مستقیم دندان یک درمان جایگزین برای عصب کشی است که در آن پالپ دندان به مقدار زیادی در معرض دید قرار میگیرد. بافت پالپ دندان توانایی بازسازی دارد و این روش فرصت بازسازی را برای دندان آسیبدیده فراهم مینماید. دندانپزشک برای جلوگیری از آسیبدیدگی بیشتر پالپ دندان در این روش، از مواد معدنی استفاده میکند.
مواد معدنی که برای پر کردن دندان استفاده میشود، اغلب کلسیم هیدروکسید یا مینرال تریوکسید اگریگیت است. این دو ماده با بافت دندان سازگاری دارند و مانع از افزایش آسیب پالپ میشوند. پس از قرار گرفتن ماده معدنی روی پالپ، دندان با مواد مخصوص پر میشود. برای اجرای روش سرپوش گذاشتن مستقیم روی پالپ، لازم است تا از سلامت کامل پالپ دندان اطمینان یافت. اگر پالپ سالم نباشد، نمیتوان از این روش استفاده کرد.
کاشت دندان
عصب کشی دندان باعث میشود تا دندان طبیعی در جای خود باقی بمانند؛ اما این دندان دیگر زنده نخواهد بود. دندان زنده سرما و گرما را احساس میکند و در مقابل ضربه نیز مقاومت لازم را دارد. برخی از دندانپزشکان به بیماران خود توصیه میکنند تا در صورت آسیب شدید به دندان، به جای عصب کشی از کاشت دندان استفاده کنند. کاشت دندان مزیتهای بسیاری دارد و همانند دندان طبیعی مقاوم است. با کاشت دندان میتوان جای خالی دندان از دست رفته را پر کرد و تا آخر عمر یک دندان سالم را جایگزین نمود.
ایمپلنت یا کاشت دندان شامل یک پایه محکم است که مانند ریشه دندان طبیعی عمل میکند و تاج دندان روی آن قرار داده میشود. پایه ایمپلنت در دو نوع فلزی و غیر فلزی موجود است. نوع فلزی از جنس تیتانیوم بوده و از نظر سازگاری با بافت استخوان و دهان در موقعیت مناسبی قرار دارد. نوع غیر فلزی پایه دندان، از جنس سرامیک زیرکونیا است و بیش از نوع فلزی توصیه میشود. پایه سرامیکی در طول زمان دچار خوردگی و آسیب نمیشود و از نظر رنگ با دندانهای طبیعی مطابقت دارد.
پاکسازی عمیق
پاکسازی عمیق دستاوردی جدید در علم دندانپزشکی است که عمیقترین کانالهای دندان را پاکسازی میکند. شدت پاکسازی این روش نسبت به روت کانال، بیشتر است و میتوان از آن برای درمانهای سریع استفاده کرد. در این روش از امواج صوتی و پویایی سیال بهره میگیرند که موجب تسریع فرآیند پاکسازی کانال دندان میشود؛ این امواج دسترسی دندانپزشک به قسمتهای داخلی و عمیق کانال دندان را آسان میکند.
اغلب بیمارانی که روش عصب کشی دندان را مناسب نمیدانند، میتوانند پاکسازی عمیق را انتخاب کنند. استفاده از روش پاکسازی عمیق دندان، توسط دندانپزشک تعیین میشود. دندانپزشک طبق میزان آسیبدیدگی دندان پاکسازی عمیق را توصیه میکند. همچنین این روش نوین پلاکهایی که روی دندان ایجاد میشوند را از بین میبرد. پاکسازی عمیق دندان میتواند با جلوگیری از تشکیل پلاک، به مرور زمان موجب سلامت لثه شود.
کشیدن دندان بهتر است یا عصب کشی؟
پاسخ دادن به این سؤال نمیتواند قطعی باشد. شدت آسیبدیدگی در هر دندان متفاوت است و دندانپزشک تنها در صورت معاینه بیمار میتواند پاسخ قطعی را مشخص نماید؛ اما به راستی کدام گزینه برای درمان دندان آسیبدیده و پوسیده مناسبتر است؟ عصب کشی دندان روشی است که درد ناشی از آسیبدیدن پالپ را تسکین میدهد. تسکین درد در پی خارج کردن پالپ انجام میشود؛ دندان فاقد پالپ در مقابل عوامل آسیبزا مقاومت کمتری دارد. اغلب بیماران نسبت به عصب کشی دندان خوشبین نیستند و پس از انجام این روش ترس از دست دادن دندان خود را دارند.
طبق تحقیقات انجام شده، حداکثر افرادی که از روش عصب کشی استفاده کردهاند حدود ده سال از دندان ترمیم شده خود استفاده میکنند. این آمار میتواند تا حدودی رضایتبخش باشد و عصب کشی دندان را به عنوان گزینهای مناسب به بیماران معرفی کند. البته رعایت مراقبتهای لازم پس از عصب کشی دندان، میتواند تأثیر مستقیم در مدت زمان ماندگاری دندان بازسازی شده داشته باشد. علاوه بر این، عصب کشی دندانهای مقابل هم، در حفظ زیبایی لبخند مؤثر است.
آیا امکان پر کردن دندان بدون عصب کشی وجود دارد؟
امروزه میتوان دندانهایی که کمتر آسیب میبینند را با پر کردن، درمان کرد. این روش پر کردن دندان بدون عصب کشی نام دارد و ساختار دندان پوسیده را مانند حالت اصلی خود حفظ میکند. هدف اصلی از پر کردن دندان بدون عصب کشی، ماندگاری بیشتر دندان است. حفظ مغز دندان میتواند آن را در مقابل ضربهها و آسیبهای دیگر نگهداری کند. به علاوه باوجود پالپ، دندان زنده بهشمار میآید و توانایی احساس سرما، گرما و… را دارد. برای بهرهگیری از این روش باید 5 شرط پر کردن دندان بدون عصب کشی را در نظر داشت.
اولین مورد که در پر کردن دندان پوسیده اهمیت بسیاری دارد، این است که پوسیدگی نباید عمیق باشد. هنگامی که پوسیدگی سطحی است و قسمتی از دندان روی پالپ قرار دارد، میتوان برای پر کردن دندان اقدام نمود. دندان مورد نظر نباید برای بار دوم پر شود. پوسیدگی دندان باید بدون درد باشد تا امیدی به پر کردن آن داشت. حساسیت به سرما و درد دندان نباید بیش از اندازه باشد. تمام این شرایط به میزان مقاومت دندان بستگی دارند. دندان مورد نظر میبایست تحمل یک درمان باکیفیت را داشته باشد.
آیا درمان پالپ زنده می تواند جایگزین عصب کشی باشد؟
پالپ دندان تا زمانی که توسط باکتریها آلوده نشده باشد، زنده بهشمار میآید و سالم است. اگر پالپ آلوده شود، دیگر یک پالپ سالم نخواهد بود. زمانی پالپ سالم از بین میرود که دندان پوسیده سوراخ شده یا شکسته باشد. در پی این اتفاقات پالپ دندان ملتهب میشود و بیمار دچار دندان درد خواهد شد. برای جلوگیری از این رخداد میتوان پالپ را درمان نمود. اما آیا درمان پالپ زنده میتواند جایگزین عصب کشی باشد؟ اگر پالپ دندان به مقدار بسیار کمی آلوده شده باشد میتوان آن را درمان کرد.
برای این کار دندانپزشک قسمتی از پالپ آسیبدیده را جدا میکند و پالپ سالم در مغز دندان باقی میماند. درمان پالپ میتواند جایگزین مناسبی برای عصب کشی باشد؛ اما این درمان دائمی نیست. یعنی اگر پالپ دندان مجدداً دچار التهاب شود، دندانپزشک عصب کشی را توصیه خواهد کرد. این درمان بیشتر برای افرادی است که رشد دندانهای آنها به اتمام نرسیده است. اگر پالپ کاملاً از دندان خارج شود امکان قطع رشد دندان وجود دارد.
پیشنهاد مطالعه: زمان مناسب عصب کشی دندان چه موقع است؟
کلام آخر
عصب کشی دندان یا روت کانال روشی مفید در حفظ دندان پوسیده، بدون درد است. این روش ترمیمی موجب حفظ زیبایی دندانها میشود؛ با این وجود برخی عوارض و معایب این روش باعثشده تا روشهای جایگزینی برای آن ابداع شود. درمان های جایگزین برای عصب کشی متنوع هستند و بسته به شدت آسیب به پالپ دندان بیماران انتخاب میشوند. بیمارانی که در سنین کودکی و نوجوانی هستند، بهتر است از روشهای درمانی استفاده نمایند که پالپ دندان در آنها حفظ میشود.
سؤالات متداول
- درمان پالپ زنده برای چه افرادی توصیه میشود؟
درمان پالپ زنده برای بیمارانی است که در سنین کودکی یا نوجوانی هستند. این بیماران رشد کامل دندانها را پشت سر نگذاشتهاند و میتوانند با استفاده از این روش التهاب دندان را رفع نمایند.
- درمان پالپ زنده یک جایگزین برای عصب کشی است؟
خیر. درمان پالپ زنده تنها درصورتی باعث کاهش التهابات میشود که مقدار کمی از آن دچار آسیبشده باشد. اگر آسیب به پالپ بیش از اندازه باشد، تنها درمان موجود عصب کشی یا درمان ریشه است.
- آیا درمان پالپ زنده برای تمام بیماران مناسب است؟
بیمارانی که دچار شدت کمی از آسیب پالپ شدهاند، میتوانند از این روش استفاده کنند. اگر التهاب دندان موجب نابودی پالپ شده باشد، نمیتوان از درمان پالپ زنده استفاده کرد.
- امکان شکست درمان پالپ زنده وجود دارد؟
بله. شکست درمان پالپ زنده زمانی مشخص میشود که فرد علائمی مانند ورم، درد و چرک را داشته باشد. با شکست درمان پالپ زنده، عصب کشی دندان انجام میشود.
- آیا بزرگسالان نیز میتوانند از روش درمان پالپ زنده استفاده نمایند؟
شاید بزرگسالان نیز امکان استفاده از این روش درمانی را داشته باشند، اما این شامل تمامی بیماران نمیشود.
