دندان قروچه

به دندان‌ ساییدن بیش‌ازحد و فشردن فک‌ها به یکدیگر دندان قروچه می‌گویند. این عارضه هیچ ارتباطی با عملکرد طبیعی دهان مانند جویدن و غذا خوردن ندارد و یک فعالیت پیش‌ عملکرد دهانی محسوب می‌شود. دندان قروچه گاهی به‌صورت ارادی و در زمان عصبانیت، استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد و گاهی عملکردی غیرارادی به‌شمار می‌آید. در این صورت این مشکل یک اختلال و بیماری است که به نام بروکسیسم شناخته می‌شود. بروکسیسم حتماً باید درمان شود، زیرا در طولانی مدت به دندان‌ها آسیب‌های جدی می‌رساند و همچنین سبب تحلیل لثه و استخوان، اختلال در خواب، درد در ناحیه فک، گردن و گوش می‌گردد. بیمارانی که از عارضه دندان قروچه رنج می‌برند برای بهره‌مندی از درمان‌های زیبایی باید در درجه اول این بیماری خود را درمان نمایند تا کاندیدای مناسبی برای درمان‌های زیبایی شوند. در این مقاله از لبخند درمان به صفر تا صد معرفی دندان قروچه میپردازیم.

دلایل دندان قروچه چیست؟

اگر دندان قروچه به‌صورت غیرارادی باشد، بیشتر در خواب رخ می‌دهد و فرد بیمار متوجه آن نمی‌شود. مشخص شدن دلایل این بیماری تنها با معاینه و بررسی دندان‌پزشک صورت می‌پذیرد. متخصص با ارزیابی عکس رادیولوژی دندان‌ها و فک، معاینه داخل دهانی و خارج دهانی، بررسی وضعیت ریشه و بافت‌های نگهدارنده، دلایل این بیماری را مشخص می‌کند. به‌طورکلی دلایل مختلفی سبب ایجاد این عارضه می‌شوند که مهمترین آن‌ها عبارتند از:

• احساس تنش دائمی: در این شرایط، عارضه به دلیل اضطراب، سرخوردگی و عصبانیت در زمان خواب ظاهر می‌شود.
• بیش‌فعالی: افراد رقابتی، پرخاشگر و بیش‌فعال بیشتر به این عارضه مبتلا می‌شوند.
• ساختار نامناسب دندان‌ها و فک: آزردگی ناشی از دندان‌های افتاده یا کشیده گاهی سبب دندان قروچه می‌گردد.
• مصرف برخی داروها: عوارض جانبی برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی، انتی سایکوتیک و آمفیتامین‌ها دندان قروچه را درپی دارند.
• ابتلا به برخی بیماری‌ها: گاهی بیماری‌های هانتینگتون، پارکینسون، رفلاکس معده و… عامل این اختلال هستند.
• عادات نادرست: مصرف دخانیات، الکل و کافئین زیاد.
• داشتن سابقه خانوادگی

مهمترین عوارض دندان قروچه

بروکسیسم می‌تواند عوارض خفیف یا خطرناکی داشته باشد که کمترین آن ساییدگی دندان‌ها به‌شمار می‌آید. درصورت ساییدگی دندان‌ها، بیمار باید آن‌ها را عصب‌کشی و سپس با کمک روکش، بریج یا پروتزهای مصنوعی جایگزین کند. دندان قروچه عوارض دیگری نیز دارد که عبارتند از:

• ازبین رفتن مینای دندان و درنتیجه ایجاد حساسیت دندان به سرما و گرما
• درد در ناحیه سر، گوش‌ها و صورت
• شکستن مواد دندان‌های پرشده
• آسیب به مفصل فک و تخریب یا تغییر شکل آن
• شکستن دندان‌ها
• انقباض ریتمیک عضلات فک
• ایجاد تورم در فک پایین
• تغییر شکل استخوان‌های صورت
• احساس گیجی یا صدای زنگ در گوش
• زخمی شدن لثه
• احساس درد ارجاعی (بیمار درد را در محلی غیر از منبع اصلی احساس کند)
• ایجاد اختلال مفصل فکی گیجگاهی (عدم جفت شدن دندان‌ها بخصوص دندان‌های آسیا)
• ساییدن دندان‌ها صدای نامتعارفی ایجاد می‌کند که بر روابط اجتماعی وی اثرگذار است.

نحوه درمان دندان قروچه

درمان دندان قروچه ارتباط مستقیمی با یافتن علت آن دارد، بنابراین معمولاً متخصصین برای درمان این اختلال ابتدا به بیمار توصیه می‌کنند که علت مشکل خود را بیابد. اگر مشکل بیمار استرس، اضطراب و ناراحتی‌های عصبی باشد، متخصص با تجویز داروهایی مانند گاباینتین، پروپرانولول و بوسپیرون به درمان این بیماری کمک می‌نماید. درغیر این صورت اگر بیمار به دلایل دیگری دچار دندان قروچه شبانه باشد متخصص راه‌کارهای زیر را برای درمان وی به‌کار می‌گیرد:

• اصلاح وضعیت دندان‌ها: اگر دندان قروچه به دلیل مشکلات مربوط به خود دندان‌ها رخ دهد، باید درمان‌های لازم مانند اصلاح جفت شدن دندان‌ها (اکلوژن)، پرکردن دندان‌ها و… صورت گیرد.
• استفاده از نایت گارد: محافظ شبانه، وسیله‌ای ایمن جهت جلوگیری از دندان قروچه هنگام خواب محسوب می‌شود که اغلب دندان‌پزشکان تجویز می‌کنند.
• استفاده از روکش دندان: در مواقعی که دندان قروچه شدید باشد از روکش به‌عنوان محافظ دندان استفاده می‌شود.
• تزریق بوتاکس: در بیمارانی که اختلال دندان قروچه غیر قابل کنترل دارند، تزریق بوتاکس راه‌حل مناسبی محسوب می‌شود.
• داروهای شل‌کننده عضلات: در برخی مواقع متخصص به‌صورت موقت داروی شل‌کننده عضلات را تجویز می‌نماید که بیمار به‌صورت شبانه و قبل از خواب باید مصرف نماید.

چگونه از بروز دندان قروچه جلوگیری کنیم؟

اگر دندان قروچه بیماری و اختلال عصبی باشد یا عادات غلط در هنگام خواب باید هرچه سریع‌تر از ادامه آن جلوگیری گردد. همچنین افرادی که در بین اعضای خانواده خود بیمار مبتلا به بروکسیسم دارند، باید با تغییر در برخی برنامه‌های غذایی خود یا تمرینات مختلف از بروز این عارضه در آینده پیشگیری نمایند. افراد می‌توانند با به‌کارگیری راه‌کارهای زیر از بروز این بیماری جلوگیری کنند:

• تغییر در سبک زندگی: مصرف قهوه، چای، نوشابه را قطع یا بسیار کم کنید و همچنین مصرف الکل را کاملاً ترک نمایید. هرگز آدامس نجوید زیرا با جویدن آدامس حرکت آرواره‌ها به عادت تبدیل می‌شود.
• ترک عادات غلط: جویدن قلم یا هر وسیله غیر خوراکی را کنار بگذارید.
• تمرین‌های روزانه: با انجام برخی تمرین‌ها در بیداری، عادت دندان قروچه در شب را کمتر کنید. به‌عنوان مثال وقتی احساس کردید دندا‌هایتان در حال نزدیک ‌شدن به یکدیگر هستند زبانتان را میان آن‌ها بگذارید.
• شل کردن عضلات فک: شما می‌توانید با قراردادن یک حوله گرم روی گونه و نزدیک به گوش، عضلات فک خود را شل نمایید. انجام این کار قبل از خواب به داشتن استراحتی آرام کمک فراوانی می‌کند.
• نوشیدن آب فراوان: کم آبی بدن بخصوص در کودکان سبب ایجاد اختلال دندان قروچه می‌شود.

نحوه تشخیص دندان قروچه

تشخیص این اختلال ابتدا توسط بیمار صورت می‌گیرد، معمولاً دندان قروچه شبانه در روز بعد، درد در ناحیه دندان‌ها و فک را به‌دنبال دارد؛ همچنین این عارضه سبب ساییدگی دندان‌ها می‌شود. بیمار خود با بررسی وضعیت دندان‌ها می‌تواند از عارضه بروکسیسم شبانه مطلع شود. به‌طورکلی زمانی که بیمار با احساس درد یا ساییدگی دندان‌ها روبه‌رو شد باید به دندان‌پزشک مراجعه کند. متخصص ابتدا سؤالاتی درخصوص میزان استرس بیمار در طول روز خواهد پرسید و سپس برای ارزیابی شدت این اختلال موارد مختلفی را بررسی می‌کند که عبارتند از:

• بررسی عضلات فک و میزان سفتی یا حساسیت آن
• معاینه دندان‌های آسیب‌دیده و شکسته
• مشاهده نحوه قرارگیری دندان‌ها روی هم
• بررسی لثه‌ها و میزان آسیب‌دیدگی آن‌ها
• مشاهده عکس رادیولوژی دندان‌ها و فک
• معاینه عضلات سر و صورت و مفصل گیجگاهی فک
• انجام الکترومیوگرافی (EMG)، در این شیوه حالات ماهیچه‌های بدن و انقباض یا انبساط آن‌ها در اثر تحریک عصبی بررسی می‌شود.

تفاوت دندان قروچه در بزرگسالان و کودکان

با توجه به اینکه ابتلا به عارضه بروکسیسم سن خاصی ندارد، اما این بیماری در کودکان تا قبل از 3 سالگی به دلیل رشد دندان‌های شیری بیشتر از بزرگسالان مشاهده می‌شود. معمولاً کودکان بعد از سن 10 سالگی و افتادن دندان‌های شیری از این بیماری فاصله گرفته و بهبود می‌یابند. به‌طورکلی دلایل بروکسیسم در کودکان می‌تواند به خاطر وجود هر کدام از موارد زیر باشد:

• بیماری‌هایی مانند آلرژی، کمبود مواد مغذی، کرم‌های انگلی، مشکلات غدد درون ریز و…
• استرس از شرایط روزمره، تولد خواهر یا برادر، تغییر معلم در مدرسه، تنبیه والدین یا جدال آن‌ها و…
• آپنه انسدادی خواب (مشکل تنفسی)
• نامرتب بودن دندان‌های شیری
• متناسب نبودن دندان‌های بالا و پایین
• تحریک دهانی
• وراثت
• رویش دندان شیری یا دائم

بروز عارضه بروکسیسم در بزرگسالان علاوه‌بر استرس و وراثت که با کودکان اشتراک دارند، شامل ابتلا به برخی بیماری‌ها، ساختار نامناسب دندن‌ها و فک و همچنین عادات نادرست می‌شود. دندان‌قروچه در کودکان، معمولاً خودبه‌خود از بین می‌رود اما در مواقعی که علت بروز ناهنجاری استرس باشد، با اقدامات درمانی، کودکان راحت‌تر و سریع‌تر از بزرگسالان درمان می‌شوند.

سخن پایانی

بیماری دندان قروچه، اختلالی آزاردهنده و آسیب‌زننده محسوب می‌شود. فردی که به این بیماری مبتلا است درد همیشگی در ناحیه دندان‌ها، سر و فک‌ها را تجربه می‌کند. درمان این اختلال علاوه‌بر جلوگیری از آسیب‌های دندانی به آرامش روانی بیمار کمک فراوانی می‌کند. بنابراین اگر به این عارضه مبتلا هستید یا کودکی دارید که از این مشکل رنج می‌برد سریعاً درصدد رفع آن باشید. چه‌بسا مشکلات و اضطراب‌های درونی سبب این بیماری شده باشد، پس با به‌کارگیری روش‌های درمان آرامش را به خود یا کودکتان بازگردانید.

پاسخ به سؤالات متداول

1-آیا انجام تمرین‎های ورزشی به درمان دندان قروچه در کودکان کمک می‌کند؟

بله، ورزش استرس و تنش را از کودک دور می‌کند، همچنین تمرین‌های کششی و ماساژ عضلات کودک را شل می‌نماید و به درمان بروکسیسم در وی کمک می‌کند.

2-کودکان از چه سنی باید تحت درمان دندان قروچه قرار گیرند؟

برای کودکان زیر 5 سال نیازی به اقدام درمانی خاصی نیست، اما کودکان بزرگ‌تر باید تحت درمان قرار گیرند. استفاده از نایت گارد برای این دسته از کودکان توصیه می‌شود.

3-آیا دندان قروچه در کودکان با درد همراه است؟

دندان قروچه دندان‌های شیری مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما بروکسیسم دندان‌های دائمی با درد در سر، دندان‌ها و فک، ساییدگی مفصل فک، ساییدگی دندان‌ها و… همراه است.

4-آیا بیمار در زمان خواب خود متوجه این عارضه می‌شود؟

خیر، بیماران هنگام خواب متوجه فشردن دندان‌ها نمی‌شوند و تنها با داشتن درد گنگ و مبهم در سر، در بیداری متوجه بیماری خود می‌شوند.

5-اگر مشکل دندان قروچه مربوط به اختلالات خواب باشد به چه متخصصی باید مراجعه کرد؟

بیمار در این شرایط باید به متخصص اختلالات خواب مراجعه کند، این متخصص مشخص می‌کند بروکسیسم فرد به دلیل وقفه تنفسی در خواب است یا خیر. همچنین اگر علت بیماری را اضطراب یا استرس تشخیص دهد بیمار را به متخصص روان‌درمانگر ارجاع می‌دهد.

6-چند نوع عارضه دندان قروچه داریم؟

به‌طورکلی این بیماری در دو نوع وجود دارد، نوع اولیه که علت مشخصی ندارد و براساس عادت اتفاق می‌افتد و نوع ثانویه که دندان قروچه به دلیل اختلالات روانی، مصرف دارو، برخی بیماری‌ها و… بروز می‌یابد.

7-آیا در نوجوانی نیز مانند کودکی، اختلال دندان قروچه سریعاً درمان می‌شود؟

طول مدت ابتلا به این عارضه در نوجوانان و بزرگسالان به علت ایجاد آن بستگی دارد. اگر مشکل از استرس بروز پیدا نماید، مدت زیادی برای درمان کامل بروکسیسم باید طی شود. اما اگر به دلیل مشکلات دندانی باشد، با انجام ترمیم‌های لازم بیماری بهبود می‌یابد.

8-در بزرگسالان دندان قروچه بیشتر در چه سنی مشاهده می‌شود؟

این عارضه اغلب در فاصله سنی 20 تا 40 سالگی رخ می‌دهد و به مرور زمان و با افزایش سن احتمال ابتلا به آن کاهش می‌یابد.

9-آیا تغییر عادات خواب در درمان دندان قروچه تأثیر دارد؟

بله، اصلاح الگوی خواب، سبب ایجاد آرامش درونی می‌شود، در نتیجه  به درمان این عارضه کمک فراوانی می‌کند.

10-دندان قروچه انگلی در کودکان تنها در زمان خواب بروز می‌یابد؟

انگل‌های گوارشی در بدن کودک سبب ایجاد دندان قروچه در خواب و بیداری خواهد بود، در اینگونه موارد حتماً به متخصص اطفال مراجعه نماید.