انواع وسایل و تجهیزات ارتودنسی
درمان ارتودنسی که برای ترمیم عدم هماهنگی دندانها و اصلاح موقعیت فکها بهکار گرفته میشود دارای خدمات و روشهای درمانی متنوعی است. متخصصین ارتودنسی جهت رفع مشکلات دندانی، از ابزار و تجهیزات مختلفی استفاده مینمایند. این خدمات منحصر به سیمکشی دندانها یا ارتودنسی فلزی نمیشود، بلکه روشهای درمانی و خدمات متفاوت بسیار بیشتری را شامل میشود. ابزارها و وسایل ارتودنسی میتوانند ثابت یا متحرک باشند که استفاده از آنها سبب به حرکت درآمدن دندانها و اصلاح موقعیت آنها در طولانی مدت خواهد بود. در این مطلب قصد داریم در خصوص انواع وسایل و تجهیزات ارتودنسی و کاربرد آنها نکات مهمی ارائه دهیم.
پشنهاد مطالعه: ارتودنسی دندان چیست؟ معرفی صفر تا صد، آشنایی با انواع ارتودنسی و هزینههای هر کدام + مزایا و معایب هر نوع
آشنایی با انواع وسایل و تجهیزات ارتودنسی
در یک درمان موفقیتآمیز ارتودنسی، متخصص از وسایل و تجهیزات ثابت و متحرک مختلفی جهت ردیف و هماهنگ کردن دندانها استفاده مینماید. در حقیقت متخصص ارتودنسی با استفاده از دو تکنیک ارتودنسی ثابت و ارتودنسی متحرک اقدام به اصلاح ناهنجاریهای دندانها و فک بیمار مینماید. روند درمان هر کدام از این تکنیکها با کمک دستگاهها و تجهیزات خاص خود انجام میگیرد. در روش ارتودنسی ثابت دستگاه ارتودنسی در دهان بیمار قرار میگیرد و تا پایان دوره درمان، نمیتواند آن را از دهان خارج کند؛ اما در ارتودنسی متحرک بیمار میتواند در مواقع لزوم دستگاه ارتودنسی را از دهان خارج نماید.
حفظ سلامت دندانها و لثه اولین و مهمترین اولویت برای متخصصین ارتودنسی محسوب میشود. به همین منظور ارتودنتیست از بهروزترین و مناسبترین تجهیزات به جهت رسیدن به هدف خود استفاده مینماید. آشنایی با هر یک از این وسایل به شما کمک میکند تا در صورت آسیبدیدن، شکستن، احساس ناراحتی و از جا درآمدن هر کدام بهتر بتوانید متخصص را در جریان قرار دهید.
ویژگی وسایل و تجهیزات ارتودنسی
تجهیزات و وسایل ارتودنسی باید دارای خصوصیات و ویژگیهایی باشند تا اصلاح ناهماهنگیها و مشکلات دندانها و فک بدون هیچ مانعی و به شکل صحیح اجرا شود. این ویژگیها عبارتند از:
- این تجهیزات از رشد طبیعی دندانها نباید جلوگیری کنند.
- نیرو و توان لازم جهت به حرکت درآوردن دندانها را داشته باشند.
- دارای مقاومت و استحکام بالایی باشند.
- این تجهیزات باید در سرجای خود محکم قرار بگیرند تا در هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن جابهجا نشوند.
- این وسایل نباید سبب آسیب، پوسیدگی و عفونت دندانها یا التهاب لثه شوند.
- این تجهیزات باید با بدن بیمار سازگار باشند و وزن قابل تحمل و سبکی داشته باشند.
برخی از ابزار ارتودنسی شامل بریسهای فلزی، بریسهای سرامیکی دیمون، بریسهای لینگوال، ارتودنسی نامرئی، ریتینر، فیس ماسک، هدگیر، کش و… میشود. در ادامه مطلب جهت آشنایی با این ابزار و کاربرد آنها به نکات مفیدی اشاره خواهیم کرد.
پیشنهاد مطالعه: انواع روش های ارتودنسی دندان را میشناسید؟ کدام نوع ارتودنسی برای شما مناسب تر است؟
انواع بریس های ارتودنسی
یکی از اصلیترین تجهیزات ارتودنسی، بریسها هستند. بریسها همان نگینهایی بوده که روی دندانها نصب میشوند و با کمک سیم، به انتقال نیرو به دندانها و حرکت آنها کمک مینمایند. بهطور کلی بریسها با ایجاد اتصال، دندانها را احاطه مینمایند و به شکل دلخواه حرکت میدهند تا موقعیت دندانها اصلاح شود. این ابزارها از جمله تجهیزات ارتودنسی ثابت محسوب میشوند که انواع مختلفی دارند. بریسها از نظر جنس به سه دسته فلزی، سرامیکی و پلاستیکی تقسیم میشوند. این نوع از ابزار ارتودنسی به دلیل ایجاد دامنه حرکتی وسیع، مشکلات پیچیدهتر و بزرگتری را میتوانند برطرف نمایند.
این تجهیزات توسط متخصص ارتودنسی تنظیم و کار گذاشته میشوند و بیمار نمیتواند آنها را حرکت دهد یا از دهان خارج نماید. علاوهبر ناهماهنگی دندانها و مشکلات فک، ناهنجاریهایی نظیر «اندر بایت»، «کراس بایت» و «اپن بایت» از جمله مواردی هستند که با کمک بریسهای ارتودنسی درمان میشوند. بریسها با بهبود ظاهر دندانها و اصلاح لبخند بیمار به حفظ سلامت دهان و دندان بیمار کمک فراوانی مینمایند.
بریس فلزی
اولین تصویری که از ارتودنسی در ذهن همه ما وجود دارد، براکتهای فلزی (مکعبهای فلزی) کوچک سیمپیچی شدهای هستند که روی دندانهای جلو قرار میگیرند. در حقیقت بریسهای فلزی که شامل براکتها و سیم میشوند، متداولترین ابزار ارتودنسی بهشمار میآیند. این ابزار که از جنس استیل ضد زنگ ساخته شدهاند، از سیمهای ظریفی تشکیل شده که از بین براکتها میگذرند و در انتها به بندهای فلزی روی دندانهای آسیا متصل میشوند. بندهای فلزی در دو طرف بریسها، اطراف دندانهای آسیا را میگیرند و براکتهای فلزی نیز توسط سیمان به سطح جلویی دندانها میچسبند.
اندازه بندها توسط متخصص مشخص میشود و با کمک تجهیزات مناسبی در محل خود قرار میگیرند. سیم قوسی شکل در بریسهای فلزی با کش یا بستهای دیگر به براکتها متصل میشوند. بریسهای فلزی که امروزه در ارتودنسی بهکار میروند کوچکتر، راحتتر و زیباتر هستند. همچنین سیمان بهکار رفته در متصل کردن براکتها باید چسبندگی مشخصی داشته باشد. میزان این چسبندگی در حدی است که پس از گذشت دوره درمان به راحتی توسط متخصص جدا میشود.
بریس سرامیکی
بریسهای سرامیکی یا «دیمون» از نظر شکل و اندازه شبیه بریسهای فلزی بوده با این تفاوت که براکتهای سرامیکی، شفاف و همرنگ دندانها هستند. این بریسها به گونهای ساخته شدهاند که روی دندانها مشخص نیستند و فقط سیم اتصال دهنده آنها دیده میشوند. اجزای بریسهای دیمون مانند بریسهای فلزی هستند با این تفاوت که براکتها در این نوع تجهیزات از مادهای سرامیکی و شفاف ساخته شدهاند. در بین بیماران بزرگسال، بریسهای شفاف سرامیکی طرفداران زیادی دارد زیرا فقط از فاصله بسیار نزدیک قابل تشخیص و مشاهده هستند. لازم به ذکر است این جنس بریسها شکننده هستند و دوام نوع فلزی را ندارند، بنابراین به مراقبت بیشتری نیاز خواهند داشت.
از طرفی در فاصله بین ویزیتهای ارتودنسی، بستهای کشی (اورینگها) در این تجهیزات ممکن است تغییر رنگ دهند. به همین علت این بریسها مناسب افراد سیگاری یا اشخاصی که چای و قهوه زیاد مصرف مینمایند نیست، زیرا امکان لک شدن و تغییر رنگ در آنها وجود دارد. بهطور کلی افرادی که ظاهر و زیبایی برایشان خیلی اهمیت دارد، بیشتر از این نوع بریسها استفاده میکنند. بریسهای سرامیکی و فلزی تنها از نظر ظاهر با یکدیگر تفاوت دارند و کارایی یا اثربخشی در هر دو یکسان است. همچنین علاوهبر شکننده بودن این جنس بریس، از دیگر معایب این وسیله میتوان به هزینه بالای آن نسبت به بریسهای فلزی اشاره کرد.
بریس پلاستیکی
بریسهای پلاستیکی از لایه شفاف پلاستیکی ساخته شدهاند که به تدریج و آهسته موقعیت دندانها را اصلاح میکنند. افرادی که میخواهند براکتهای ارتودنسی در دهان آنها پیدا نباشد یا ارتودنسی نرم و راحتی داشته باشند از این نوع بریسها استفاده میکنند. براکتهای رزینی یا پلاستیکی در این نوع از ابزار، به دلیل نرم بودن دوام چندانی ندارند و به مرور زمان با خوردن غذا و نوشیدنیهای رنگی تغییر رنگ میدهند.
در بین براکتهای پلاستیکی و سرامیکی، نوع بریسهای سرامیکی تأثیرگذاری بیشتری دارند. این نوع از بریسها نیز از نظر ظاهری مشخص نیستند و معمولاً سفید یا بیرنگ بوده و در آنها تنها سیمهای اتصال بین براکتها قابل مشاهده است. برای انتخاب بهترین نوع براکت، متخصص ارتودنسی بر اساس معیارهای درمانی، اصلاح طرح لبخند، زیبایی و نوع اختلال بیمار مناسبترین براکت را پیشنهاد میدهد.
بریس لینگوال
بریسهای لینگوال یا به اصطلاح «بریس زبانی»، از انواع بریسهایی هستند که در پشت دندانها و در سمت زبان و کام قرار میگیرند، به همین علت اصلاً جلب توجه نمیکنند. این نوع وسیله ارتودنسی از جنس فلز است و به نسبت نوع فلزی که روی دندانها قرار میگیرد، هزینه بیشتری دارد و عادت کردن به آنها کمی سختتر و دشوارتر است. بریسهای زبانی به دلیل قرار گرفتن در پشت دندانها، جایگزین مناسبی برای افرادی است که میخواهند هماهنگ شدن دندانهایشان بدون مشخص شدن بریس انجام شود.
عملکرد در بریسهای لینگوال مانند بریسهای فلزی با وارد آوردن فشار ملایم و مداوم است و به آهستگی دندانها را به سمت موقعیت صحیح هدایت میکنند. از معایب این نوع بریسها علاوهبر هزینه بالاتر میتوان به قدرت مانور کمتر متخصص در روند درمان اشاره کرد. همچنین بریسهای زبانی به دلیل موقعیت خاصی که دارند تکلم بیمار را تحت تأثیر قرار میدهند. به دلیل پیچیده بودن مراحل اجرای بریس لینگوال، این شیوه درمانی در طول دورههای ارتودنسی آموزش داده نمیشود و هر متخصص در صورت تمایل میتواند در این زمینه آموزش ببیند.
مطالعه بیشتر: چه زمانی به ارتودنسی نیاز داریم؟ با دانستن این نکات بهترین زمان ارتودنسی را از دست ندهید.
ارتودنسی نامرئی
در ارتودنسی نامرئی از بریسهایی استفاده میشود که طبق قالبگیری از دندانها و محاسبات دقیق، از لایهای پلاستیک شفاف و متحرک ساخته میشوند. این نوع از بریسها فاقد براکت و سیم هستند به همین علت رعایت بهداشت دهان و دندان در این نوع ارتودنسی سادهتر انجام میشود. در ارتودنسی نامرئی، بریسها نیازی به تنظیم و سفت شدن مداوم ندارند، فقط باید هر 2 هفته یکبار تعویض شوند. ارتودنسی نامرئی مزایا و معایبی نیز دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
مزایای ارتودنسی نامرئی
- بریسها در ارتودنسی نامرئی هیچگونه خراش و تغییر رنگی ندارند، به همین علت بیمار محدودیت غذایی ندارد.
- تمیز کردن ساده و آسانی دارند.
- به دلیل نامرئی بودن، برای افرادی که به ظاهرشان اهمیت میدهند؛ مناسب هستند.
معایب ارتودنسی نامرئی
- هزینه نسبتاً بالا دارد.
- جهت حل مشکلات جدی فک و دهان قابل استفاده نیستند؛ از طرفی فقط مناسب افراد جوان و بزرگسال است.
- به دلیل متحرک بودن امکان دارد در طول درمان گم شوند و نیاز باشد تا مجدداً ساخته شوند.
آرک های دندانی ارتودنسی
در اغلب مواقع متخصص ارتودنسی برای ایجاد فضای لازم و اصلاح جلو بودن بیش از حد دندانها (اوربایت) از ابزاری به نام آرک دندانی استفاده کند. این ابزار از لیست وسایل و تجهیزات ارتودنسی که در فک بالا یا پایین استفاده میشود، از سیمهای فلزی تشکیل شده است که به صورت مستقیم دندانهای آسیای بزرگ (مولر) را به دندانهای جلو متصل میکند. آرکهای دندانی از روی دندانهای آسیای کوچک (پرمولر) میگذرند. در مواردی که بهتر است از این وسیله استفاده شود، کار گذاشتن آن در دهان بیمار اولین مرحله ارتودنسی محسوب میشود.
اندازه آرک دندانی در افراد مختلف متفاوت بوده و با توجه به میزان ناهماهنگی دندانهای بیمار ساخته میشود. این ابزار ارتودنسی تداخل بیش از حد دندانهای جلو را اصلاح میکند. در حقیقت آرک دندانی دندانهای جلو را به سمت عقب و در جای صحیح خود میکشد. بعد از کار گذاشتن این وسیله و اثر بخشی آن، به تشخیص متخصص مراحل بعدی ارتودنسی دندانهای بیمار انجام میشود. آرکهای دندانی جزو تجهیزات ثابت محسوب میشوند.
آرک های زبانی از وسایل و تجهیزات ارتودنسی
آرکهای زبانی ابزارهای شفافی هستند که جهت حفظ فضای دندانی فک بالا و پایین کاربرد دارند. این ابزار را از یک نوار فلزی میسازند و از سمت داخل دهان به باند اولین دندان آسیای بزرگ فک پایین متصل میکنند. آرک زبانی پس از اتصال در پشت دندانها مطابق فرم دهان، شکل میگیرد. این وسیله ارتودنسی، اغلب در بیمارانی کاربرد دارد که در دوره انتقال دندانی قرار دارند، یعنی دوره تبدیل دندان شیری به دائمی.
به عنوان مثال در کودکانی که دندانهای شیری خود را به شکل نارس از دست میدهند، این ابزار فضای دندانی را در این کودکان حفظ مینماید تا برای رشد دندانهای دائمی فضای کافی داشته باشند. افرادی که نیاز به این ابزار دارند، کار گذاشتن آرک زبانی به عنوان اولین مرحله ارتودنسی در آنها بهشمار میآید. این ابزار در سنین رشد استفاده میشود تا سبب صرفه جویی در محیط رشد دندانی گردد و برای جوانان یا بزرگسالان کاربردی ندارد.
هدگیر از وسایل و تجهیزات ارتودنسی
زمانی که رشد فک بالا و پایین در فردی با اختلاف همراه باشد، متخصص ارتودنسی از هدگیر جهت رفع و اصلاح این مشکل استفاده مینماید. این وسیله دارای یک نوار پلاستیکی است که دور سر بیمار قرار میگیرد و به یک سیم فلزی که در جلو دهان است، متصل میشود. در کنار دندان آسیای بزرگ، لولهای قرار دارد که قسمت داخلی هدگیر روی آن نصب میگردد. در واقع متخصص ارتودنسی با کمک هدگیر، سرعت رشد فکها را کاهش میدهد.
این وسیله ارتودنسی برای بیمارانی که مشکل اوربایت (جلوتر بودن فک بالایی نسبت به فک پایین) یا آندربایت (جلوتر بودن فک پایین نسبت به فک بالایی) دارند، استفاده میشود. هدگیر با فشار آرامی که به فک وارد میآورد، مانع رشد فک به سمت جلو میشود و دندانها را در مکان صحیح قرار میدهد. با اصلاح این اختلال فک بالا و پایین بیمار به بهترین شکل روی هم منطبق میشوند و شخص دیگر مشکلی در جویدن نخواهد داشت.
هدگیر کششی معکوس
نگهدارنده کششی معکوس، در درمان و اصلاح اختلال «مال اکلوژن اسکلتی کلاس III» بهکار برده میشود. در این اختلال فک بالا نسبت به فک پایین برجستگی کمتری دارد، در نتیجه هدگیر کششی معکوس رشد و تکامل فک بالا را تسریع مینماید. بدین معنی که نگهدارنده کششی معکوس با فشار ملایمی که به فک و دندانهای بالا وارد میآورد، آنها را به سمت بیرون هدایت میکند. به این ترتیب میزان کمبود رشد تصحیح میشود و بیمار ظاهر زیباتری پیدا مینماید.
این ابزار ارتودنسی اغلب برای جوانان استفاده میشود و در برخی موارد استفاده مدام از آن نیاز بیمار به جراحی ارتودنسی را از بین میبرد. هدگیر کششی معکوس در درمان آندربایت نیز مورد استفاده قرار میگیرد. نحوه نصب این وسیله دقیقاً برعکس هدگیر است؛ به صورتی که نگهدارنده هدگیر در جلوی سر و در نواحی پیشانی و چانه قرار میگیرد و میلههای فلزی از بالا و پایین نگهدارنده به فک متصل میشوند.
فنر فورسز Forsus در وسایل و تجهیزات ارتودنسی
در بیمارانی که به اختلال «اوربایت» دچار هستند و سازگاری با باندهای کشی یا هدگیر ندارند، از فنر فورسز جهت اصلاح مشکل استفاده میشود. ابزار فنری فورسز، زمانی کاربرد دارد که بیمار در حال استفاده از بریس باشد. این وسیله با کمک نوارهای ارتودنسی به دندانهای آسیای بزرگ فک بالا متصل میگردد و به «آرک وایر زیرین» کشیده میشود. این ابزار اثر کابردی و مؤثری در درمان مشکل بیماران دارد، زیرا نیرویی ثابت و مداوم را بر دندانها وارد میکند. از مزایای این وسیله علاوهبر اصلاح مشکل اوربایت میتوان به بهبود اندازه دندانها و رشد فک در نوجوانان اشاره کرد.
در چند روز اول نصب فنر فورسز، امکان ناراحتی در فرد وجود دارد، به همین علت متخصص توصیه مینماید بیمار برای راحتی از غذاهای نرم مصرف نماید. از طرفی به جهت برطرف نمودن درد در این ناحیه از داروهای ضد التهاب و مسکن استفاده میکنند. نگهداری از فنر فورسز کمی دقت و تمرکز لازم دارد؛ شخص بیمار باید به دقت فنر سیم پیچ و سایر قطعات فلزی آن را مسواک بزند. همچنین متخصص به بیماران توصیه مینماید که به دلیل باز نشدن این ابزار، دهان خود را بیش از اندازه باز نکنند. فنر فورسز، شکننده است؛ بنابراین به محض شکست جهت ترمیم با متخصص خود تماس بگیرید. معمولاً فنرهای فورسز 3 تا 4 ماه روی فک قرار میگیرند
نگهدارنده های فک بالا
متخصص ارتودنسی پس از پایان دوره درمان بریسهای متحرک و ثابت، جهت جلوگیری از برگشت دندانها با حالت قبل از درمان، به بیمار توصیه مینماید از پوشش «اسلیپ» یا نگهدارنده استفاده کند. این پوشش که از جنس پلاستیک شفاف است، ممکن است به صورت ثابت یا متحرک باشد. این وسیله به صورت صفحهای است که روی سقف دهان فرد قرار میگیرد و به میلهای فلزی در پشت دندانهای جلویی بالا متصل میشود. در برخی موارد نیز نگهدارنده به شکل بریس متحرک پلاستیکی ساخته میگردد. نگهدارندههای متحرک را میتوان در هنگام غذا خوردن و مسواک زدن از دهان خارج کرد.
اغلب متخصص به بیمار توصیه میکند از نگهدارنده در شبها به هنگام خواب نیز استفاده نماید. نگهدارنده علاوهبر حفظ مؤثر دندانها، به صورت لحظهای دندانها را کنترل میکند که متخصصین ارتودنسی به این عملکرد «ستینگ» میگویند. استفاده از نگهدارنده طی چند هفته سبب بهبود جویدن بیمار میشود. این وسیله دندانهای بیمار را در موقعیت صحیح خود نگه میدارد. در خصوص نحوه مراقبت از اسلیپ و مدت زمان استفاده از آن، متخصص به بیمار آموزشها و نکات لازم را ارائه میدهد. رعایت نکات آموزشی در استفاده از نگهدارندهها بسیار اهمیت دارد، زیرا در جلوگیری از برگشت نتایج درمان ارتودنسی بسیار مؤثر است.
نگهدارنده های فنری فک پایین
در صورت تجمع پلاک و جرمهای دندانی یا مشکلاتی که سبب تورم لثهها میشوند، متخصص استفاده از نگهدارنده فک پایین را توصیه میکند. این وسیله ارتودنسی که متناسب با دندانهای جلویی فک پایین قرار میگیرد شامل سیمهای جدا شدنی و نگهدارنده آکرلیک است. علاوهبر موارد ذکر شده این نگهدارنده یا «اسپرینگ ریتینر» در صاف و ردیف کردن دندانها یا اصلاح چرخش و کجی و خمیدگی خفیف دندانهای جلو استفاده میگردد. این نوع نگهدارنده که به صورت ثابت وجود دارد، در پشت دندانها، از دندان نیش سمت چپ تا دندان نیش سمت راست امتداد دارد.
اغلب مواقع نگهدارندههای فنری پس از برداشتن بریسهای ارتودنسی به عنوان تکمیلکننده مراحل درمان از سوی متخصص تجویز میگردند. در ساخت این وسیله ابتدا از دندانهای بیمار قالب تهیه میشود و در لابراتوار ساخته میشود. با توجه به نیازهای ارتودنتیک فرد، متخصص ممکن است تغییراتی در این نگهدارنده فنری ایجاد نماید. معمولاً اسپرینگ ریتینر به جهت صاف کردن چهار دندان جلویی پایین بهکار میروند، اما گاهی میتوان آنها را با سایر نگهدارندههای ارتودنسی ترکیب نمود تا به حفظ لبخند شخص کمک نماید.
نگهدارنده ثابت پشت دندانی
این نوع از ابزار ارتودنسی، سیمهایی هستند که بلافاصله پس از برداشتن بریسهای دندانی، در پشت دندانهای جلویی فک پایین یا بالا متصل میشوند. نگهدارنده ثابت پشت دندانی در فک بالا، غالباً پشت دو دندان جلو قرار میگیرد. در افرادی که میان دو دندان جلویی آنها فاصله باشد، قبل از شروع درمان ارتودنسی از این نوع نگهدارنده برای از بین بردن فاصله استفاده میکنند. نگهدارندههای ثابت بالا تا پایان زمان درمان در جای خود باقی میمانند.
نگهدارندههای ثابت پایین را میتوان در مواقع لزوم با نگهدارنده متحرک تعویض کرد. خصوصاً در زمانی که پلاکها در پشت این نگهدارندهها جمع شوند، در این شرایط مشکلاتی برای بیمار ایجاد میشود. در نتیجه در این زمان با تجویز متخصص نگهدارنده متحرک جایگزین نوع ثابت در فک پایین میشود زیرا در صورت ادامه استفاده از نوع ثابت، بهداشت دهان و دندان بیمار با مشکلات جدی روبهرو میگردد. معمولاً نگهدارندههای غیر متحرک سریعتر مشکل بیمار را برطرف میکنند.
جداکننده ها یا سپرتورها از لیست وسایل و تجهیزات ارتودنسی
جداکنندهها، حلقههای فلزی یا لاستیکی کوچکی هستند که جهت حفظ فاصله دندانی برای قرار دادن باندهای ارتودنسی بهکار میروند. حدوداً 5 تا 10 روز قبل از انجام ارتودنسی، جداکنندهها در بین دندانهای آسیای بزرگ کار گذاشته میشوند. در ابتدا ممکن است سپرتورها کمی اذیت و ناراحتی برای بیمار داشته باشد. به دلیل حالت چسبندگی جداکنندهها، متخصص به جهت جلوگیری از خارج شدن آنها، از فرد میخواهد که غذاهای چسبناک یا جویدنی مصرف نکند.
در بین تجهیزات ارتودنسی، به جهت گسترش فک بالا، وسایل و ابزار مناسب و کارآمدی وجود ندارد. جداکنندهها اولین گزینه برای بیمارانی است که نیاز به تعریض کام فوقانی دارند. استفاده از سپرتورها علاوهبر اصلاح کراس بایت بیمار، فضای لازم برای اصلاح فاصله دندانی را نیز فراهم میآورد. این ابزار از 2 یا 4 دندان به عنوان تکیهگاه استفاده میکند و با تنظیم پیچ کوچکی، تا حدود 2 سانتیمتر کام بالا را عریضتر مینماید. قبل از انجام ارتودنسی، سپرتورها از بین دندانها خارج میشوند.
پلاک تعریض پروانه ای
این ابزار قسمت جلویی فک بالا را بدون تأثیر بر قسمت عقبی تعریض میکند. پلاک تعریض پروانهای از باندها یا نوارهای فلزی تشکیل شده است که روی دندانهای آسیای بزرگ قرار میگیرند؛ این باندهای فلزی با کمک میلههایی به بدنه اصلی ابزار وصل میشوند. در وسط این ابزار پیچی قرار دارد که در زمان تعویض پلاک یا بزرگتر کردن آن، مورد استفاده قرار میگیرد. این پلاکها که جهت گسترش کام و عریض کردن قوس فک بالایی مورد استفاده قرار میگیرند، به شکل یک پروانه در قوس سقف دهان جای میگیرد.
این وسیله پیچهایی دارد که با کنترل اندازه آنها به استخوانها و مفاصل دهان فشار وارد میکنند. متخصص ارتودنسی نکات لازم در خصوص نحوه تنظیم پلاک تعریض پروانهای و زمان تغییر اندازه آن را به بیمار آموزش خواهد داد. پس از رسیدن عرض کام دهان به اندازه مناسب، لازم است چند ماه دیگر این ابزار داخل دهان باشد تا حالت جدید کام دهان ثابت شود و به حالت قبلی بازنگردد.
بیشتر بدانید! مدت زمان ارتودنسی دندان چقدر است؟ با دانستن این نکات مدت زمان ارتودنسی خود را کاهش دهید.
کشهای ارتودنسی از وسایل و تجهیزات پرکاربرد ارتودنسی
کشهای ارتودنسی یا کشهای لاستیکی سبب تناسب دندانهای فک بالا و فک پایین و تراز شدن آنها از بالا به پایین میگردند. تعداد کشهای بهکار رفته در هر نوع ارتودنسی متفاوت هستند و حتماً باید مطابق دستور متخصص مورد استفاده قرار گیرند تا اثرات مفید خود را داشته باشند. بهکار بردن صحیح این کشها مطابق دستور، کارایی، عملکرد و نتیجه مثبتی خواهد داشت. این ابزار با استفاده از یک قلاب که بخشی از براکت یا باند ارتودنسی است، روی دندانها متصل میشود. افرادی که به ظاهر و زیبایی دندانهای خود اهمیت میدهند از کشهای همرنگ دندان استفاده مینمایند تا از دید پنهان باشند. همچنین در بین جوانان نیز افرادی هستند که از کشهای رنگی و جذاب استفاده میکنند.
بیوناتور Bionator
ابزار بیوناتور، از جمله وسایل ارتودنسی است که به جهت اصلاح اختلال اوربایت مورد استفاده قرار میگیرد. بیوناتور سبب رشد فک پایین میشود و به عنوان بخشی از مراحل اولیه ارتودنسی کاربرد دارد. در حقیقت این ابزار با تحت تأثیر قرار دادن رشد استخوانها، به عنوان یک ابزار ارتوپدی شناخته میشود؛ بنابراین بیوناتور باید در زمان رشد حداکثری بهکار گرفته شود. استفاده این ابزار در سنین جوانی به دلیل استفاده در طول دوره رشد، تغییرات و تأثیرات قابل توجهی ایجاد مینماید.
میخ های ارتودنسی
در بیمارانی که به صورت مداوم با زبان خود به دندانها فشار وارد مینمایند یا عادت به مکیدن انگشت شست خود دارند؛ جهت اصلاح عادت، از میخهای ارتودنسی استفاده میکنند. این مشکل سبب میگردد افراد دچار اختلال «اپن بایت» (عدم قرارگیری دندانهای فک بالا روی دندانهای فک پایین در هنگام جویدن) شوند. میخهای ارتودنسی به فرد کمک مینماید تا در هنگام بلع، زبان خود را کنترل کند و همچنین مکیدن انگشت شست برای او دشوار میشود. این میخها که شبیه قلابهای کوچکی هستند در پشت دندانهای جلویی فک پایین قرار میگیرند. همچنین میتوان به صورت تکی آنها را پشت دندانهای جلویی فک نصب کرد یا توسط سیمهایی به دندان آسیای بزرگ متصل نمود.
هربست از جمله وسایل و تجهیزات ارتودنسی
هربست از جمله ابزار ارتودنسی است که با فشار دادن فک پایینی به سمت جلو و دندانهای آسیای بالایی به سمت عقب، عارضه اوربایت را کاهش میدهد. این ابزار به عنوان یکی از تجهیزات ثابت ارتودنسی بیشتر در نوجوانان و جوانان کاربرد دارد و برای اثربخشی، حدوداً 12 تا 15 ماه در دهان فرد باقی میماند. بهطور کلی هدف هربست اصلاح اوربایت، بهبود ظاهر و نیمرخ چهره فرد محسوب میشود. در بیمارانی که دندانهای جلویی بالا تا روی لب پایین آمده باشد، بریسها به تنهایی نمیتوانند این اختلال را اصلاح نمایند. هربست از لولههایی تشکیل شده است که به هر دو فک بالا و پایین و به دندانهای آسیا متصل میشود و به اصلاح اختلالات دندانی کمک میکند.
پوزیشنر
در اواخر مراحل درمان ارتودنسی و به منظور جابهجایی دندانها از ابزاری به نام پوزیشنر Positioner یا مستقر کننده استفاده میگردد. در صورتی که این ابزار درست بهکار برود و بیمار با متخصص همکاری لازم را انجام دهد، پس از 4 تا 8 هفته، از داخل دهان خارج میگردد. در حقیقت پوزیشنر به عنوان تکمیلکننده حرکت دندانها در ارتودنسی محسوب میشود و زمانی بهکار میرود که پس از خارج کردن بریسها نیاز باشد تا دندانها به صورت جزئی حرکت داده شوند. جهت ساخت این ابزار ابتدا از دهان بیمار قالبی تهیه میشود، سپس در لابراتوار دندانها را در وضعیت بایت مناسب قرار میدهند و با توجه به آن پوزیشنر را میسازند. پوزیشنر مقداری حجیم است و بیمار باید به صورت تمام وقت از آن استفاده کند تا اثربخشی آن را مشاهده نماید.
سپر یا بامپر لب و گونه
در بیمارانی که میخواهند فضا و محل بیشتری را در ردیف دندانهای ناهماهنگ خود داشته باشند، از سپر یا بامپر لب و گونه استفاده میشود. این ابزار دارای یک سیم است که روی فک پایین سوار شده و از یک دندان آسیا از سمت راست تا یک دندان آسیا از سمت چپ کشیده میشود. در نتیجه استفاده از این ابزار سبب میشود لبها و گونهها با دندانها تماس نداشته باشند.
بیماری که از بامپر استفاده میکند در هنگام صحبت کردن یا حرکت دادن دهان خود، به بامپر فشار وارد مینماید و در نهایت بامپر این فشار را به دندانها وارد میکند. در نتیجه این فشار سبب میگردد دندانهای آسیا به سمت عقب کشیده شوند و فضای بیشتری برای دندانهای نامرتب و متراکم ایجاد شود. متخصص به بیمارانی که از این وسیله استفاده میکنند توصیه میکند که هنگام خوردن غذا بامپر را خارج نکنند و از مصرف غذاهای سفت و چسبناک خودداری کنند. البته مسواک زدن صحیح میتواند هر غذایی را از بامپر جدا نماید.
کلام آخر
امروزه باتوجه به پیشرفت تکنولوژی از جدیدترین و باکیفیتترین ابزار ارتودنسی در درمان مشکلات و اختلالات فک و دندان استفاده میگردد. هر کدام از این ابزار و تجهیزات با توجه به سن و اندازه دهان بیمار ساخته شده و سپس توسط متخصص کار گذاشته میشوند. اگر شما نیز به دنبال استفاده از این روش جهت اصلاح مشکلات فک و دندان خود هستید، به توصیههای متخصص ارتودنسی توجه نمایید تا در نهایت بهترین و مناسبترین نتیجه برای شما حاصل شود.
سؤالات متداول
- از کجا بدانیم به درمان ارتودنسی نیاز داریم؟
برخی از مشکلات دهان و فک مانند جلو بودن فک بالا یا پایین توسط بیمار قابل شناسایی هستند، اما برای پیدا کردن پاسخ مناسب برای این سؤال میتوانید به متخصص ارتودنسی مراجعه نمایید.
- دستورات نگهداری از تجهیزات ارتودنسی به چه صورت است؟
دستگاهها و تجهیزات ثابت یا متحرک ارتودنسی نیاز به مراقبت و نگهداری دارند. توصیههای لازم در این خصوص از سوی متخصص ارتودنسی به شما ارائه خواهد شد.
- آیا درمان ارتودنسی تحت پوشش بیمه انجام میگیرد؟
هزینه درمان به روش ارتودنسی توسط برخی بیمهها پذیرفته میشود، برای یافتن پاسخ کاملتر میتوانید از بیمهای که تحت پوشش آن هستید سؤال نمایید.
- چه نوع مسواک و نخ دندانی برای دندانهای ارتودنسی شده مناسب است؟
تمیز کردن ابزارها و تجهیزات ارتودنسی از اهمیت ویژهای برخوردار است، لذا متخصص ارتودنسی به شما آموزش میدهد از چه وسیلهای و به چه صورت جهت تمیز نمودن ابزار ارتودنسی خود استفاده کنید.
- آیا پلاکها و بریسهای ارتودنسی به مرور زمان بوی بدی میگیرند؟
با رعایت بهداشت دهان و دندان و شستوشوی مرتب و دقیق پلاکها، بریسها یا هر ابزار دیگری که در داخل دهان شما کار گذاشته شده است، میتوانید از ایجاد بود بد جلوگیری نمایید.
